1. BA KÍCH TÍM DÙNG CHO AI?

Tóm tắt tổng quát về thảo dược ba kích tím của Lương Y Thanh. Lương Y Thanh là một lương y chuyên đi tìm hiểu cây thuốc tại rừng, xây dựng hệ thống người bản địa thu hoạch cây thuốc rừng để bảo tồn và phát triển những vùng nguyên liệu trồng thảo dược nói chung và ba kích nói riêng

Sau đây, Khai Tâm Group giới thiệu cách dùng ba kích tím làm nguyên liệu chế biến trà hoặc để ngâm rượu bởi Lương y Hoàng Quốc Thanh:

“Ba kích tím vị thuốc tuyệt vời
Đào thân rễ, và ta rút lõi
Thân rễ tươi ngâm rượu thật ngon
Phơi khô làm thuốc Đông Dược hay

Vị cay hậu ngọt, tính hơi ấm
Đi vào Kinh Can, Tỳ, Thận ta
Ôn dương tráng thận cường gân cốt
Ích tinh(sinh tinh trùng), bổ máu, tán phong thấp
Thận hư, lưng gối mỏi trị hay
Tê bại, phong thấp dẫn đau nhức
Di tinh, mộng tinh, bị liệt dương

Ngày đều ba đến chín gam
Sáng uống, chiều uống chữa rất hay.
Hoặc sau buổi cơm một chum rượu
Hoặc chế cao, hoàn, tán dễ sử dụng
Thuốc quý chính là ba kích tím”

2. TÊN GỌI VÀ PHÂN BỔ ĐỊA LÝ CỦA BA KÍCH TÍM

 

Ba kích (Rễ) hay còn gọi là dây ruột gà. Rễ đã phơi hay sấy khô của cây Ba kích (Morinda officinalis How), họ Cà Phê (Rubiaceae)Hiện nay, cây ba kích rừng tự nhiên dường như tiệt chủng tại rừng tự nhiên. Hiện tại, được dân trồng nhiều tại Yên Bái, Thái Nguyên và nhất là vùng Quảng Ninh và Trung Quốc.

Ba kích tím thân rễ thường được phơi khô sấy dùng làm dược liệu trong các bài thuốc Đông Y, dùng làm ngâm rượu hoặc dùng làm trà uống dưỡng sinh.

Rễ hình trụ tròn hay hơi dẹt, cong queo, dài 3 cm trở lên, đường kính 0,3 cm trở lên. Mặt ngoài màu nâu xám hay nâu nhạt, có nhiều vân dọc và ngang. Nhiều chỗ nứt ngang sâu tới lõi gỗ. Mặt cắt có phần thịt dày màu tím xám hoặc màu hồng nhạt, giữa là lõi gổ nhỏ màu vàng nâu, vị hơi ngọt và hơi chát.

3. THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA RỄ BA KÍCH

Thành phần hoá học của rễ ba kích gồm hoạt chất anthraglucozit, phytosterol, acid hữu cơ, tinh dầu, đường. Ba kích khô còn chứa nhiều Vitamin C

Với hoạt chất anthraglucozit này có trong củ ba kích này giúp ba kích là vị thảo dược có tác dụng tráng dương, bổ thận, mạnh gân cốt, khử phong thấp

Anthraquinon là những dẫn chất của dixeton-anthraxen. Anthraquinon là sản phẩm thuỷ phân anthraglucozit. Phần đường là monozơ, diozơ, triozơ tuỳ theo loại hợp chất anthraglucozit. Phần không đường có nhân căn bản là anthrazen.

Tính chất của anthraglucozit cũng khác nhau thuỳ theo nó ở dạng oxy hoá hay khử. Dạng khử còn có tác dụng sinh lý mạnh hơn dạng oxy hoá. Chất anthraglucozit trong ba kích thuộc dạng khử, vì thế, rượu ba kích có tác dụng tráng dương, tăng cường sinh lý, nâng cao khả năng tình dục

Thành phần chứa hoạt tính anthraquinon nên có tác dụng thanh nhiệt, hạ hoả, ích thận, giải độc, cường gân cốt. Vì thế, được dùng uống để tráng dương, bổ thận, ích tinh, mạnh gân cốt, trừ phong thấp

Hơn thế nữa, hoat chất anthraquinon có công dụng trị viêm da, giảm đau, ngăn ngừa tối đa sự xâm nhập của các vi khuẩn, độc tốTrong ba kích còn chứa nhiều axit hữu cơ bổ dưỡng và cần thiết cho cơ thể. Giúp tăng cường sức khoẻ, gián tiếp giúp nâng cao khả năng sinh lý.

4. Tính vị qui kinh, công dụng của rễ ba kích theo Y học cổ truyền

Tính vị: cay hậu ngọt, tính hơi ấm. Đi vào kinh Can, Tỳ, Thận.

Công dụng chính:

• Ôn dương tráng thận cường gân cốt
• Ích tinh(sinh tinh trùng), bổ máu, tán phong thấp
• Thận hư, lưng gối mỏi trị hay
• Tê bại, phong thấp dẫn đau nhức
• Di tinh, mộng tinh, bị liệt dương
• Phụ nữ kinh nguyệt không đều

Kiêng cữ: do ba kích tím hạ huyết áp nên người có huyết áp thấp dùng ba kích thận trọng. Người bị âm hư hỏa vượng, táo báo không nên dùng.

5. Rễ ba kích ứng dụng trong dân gian dùng làm thực phẩm và ngâm rượu ba kích

5.1. Rượu ba kích

Rượu ba kích tím sau khi ngâm được 1 tháng là có thể dùng được. Khi bạn ngâm rượu với ba kích tím đã rút lõi, sẽ thấy màu tím từ ba kích tiết ra từ đáy bình, sau khi nó lên gần đầy bình rượu ngâm là rượu dùng được.

Rượu ba kích tím là 1 rượu bổ nên không thể dùng để uống say. Liều dùng tốt nhất là sau mỗi bữa cơm dùng từ 1 – 2 chum rượu xem hình:

Công dụng chính:

• Ôn dương tráng thận cường gân cốt
• Ích tinh(sinh tinh trùng), bổ máu, tán phong thấp
• Thận hư, lưng gối mỏi trị hay
• Tê bại, phong thấp dẫn đau nhức
• Di tinh, mộng tinh, bị liệt dương
• Phụ nữ kinh nguyệt không đều

Kiêng cữ: do ba kích tím hạ huyết áp nên người có huyết áp thấp dùng ba kích thận trọng. Người bị âm hư hỏa vượng, táo báo không nên dùng.

5.2. Chế biến, bảo quản ba kích khô

Có thể đào lấy rễ ba kích tím quanh năm. Rể được rửa sạch đất cát, loại bỏ rễ con, phơi khô tới khi không dính tay, đập nhẹ cho bẹp, phơi đến khô hoặc sấy nhẹ đến khô. Lưu ý: Rút bỏ lõi gỗ của rễ ba kích

Bảo quản nơi khô, thoáng mát, tránh mốc, mọt. Độ ẩm không quá 12,0%.

Thường dùng ba kích khô trong các bài thuốc hoặc dùng pha trà uống từ 3 đến 9 gram khô.

Trường hợp người không dùng được rượu thì dùng ba kích khô để dưỡng sinh qua việc pha trà hoặc dùng trong chế biến món ăn như nấu lẩu thịt (gà, dê, bò), nấu súp dưỡng sinh (ba kích, đương quy, đẳng sâm, thục địa, đại toán, cam thảo…)

6. Các bước ngâm rượu ba kích tím

Bước 1: Rửa sạch ba kích tiến hành rút lõi

Bước 2: Rửa lại thịt rễ ba kích bằng nước lạnh và ngâm với rượu sát khuẩn

Bước 3: Để ráo ba kích sau khi ngâm với rượu sát khuẩn. Rồi tiến hành cho vào bình đựng rượu và chế rượu đầy bình và ngập ba kích. Chỉ dùng bình bằng gốm sứ hoặc thủy tinh. Nếu ngâm rượu để dưỡng sinh kết hợp trưng bày thì nên dùng bình thủy tinh.

Ba kích tím sẽ chìm dưới đáy bình. Theo thời gian màu tím từ ba kích sẽ ra từ đáy bình lên miệng bình

 

Bước 4: Ngâm tối thiểu 1 tháng là dùng được. Khi màu tím của ba kích ra đến 80% miệng bình

Ngoài ra, ba kích tím là 1 dược liệu có công dụng ôn dương, tráng thận và mạnh gân xương. Vì thế, ba kích tím thường được các thầy thuốc YHCT dùng phối với các vị thảo dược khác trong các bài thuốc hoặc ngâm rượu.

Việc phối hợp ba kích tím với từng vị thảo dược khác để uống hoặc ngâm rượu. Nó là thuốc YHCT, vì thế, mọi người phải có ý kiến của cán bộ Y Tế cho liều lượng phù hợp với từng người.